ASIMETRIČNO PROCESIRANJE PREDOČIVOSTI U MENTALNOM LEKSIKONU HRVATSKIH AFAZIČARA I ZDRAVIH GOVORNIKA
Апстракт
U literaturi se smatra kako asimetrija u procesiranju visokopredočivih i niskopredočivih leksičkih jedinica proizlazi iz organizacije mentalnoga leksikona te je povezana s organizacijom pojmovnoga sustava. Neovisno o tipu reprezentacije (verbalnom ili neverbalnom), dvostruki reprezentacijski put konkretnih imenica u mentalnom leksikonu u opreci je prema jednostrukom putu verbalne reprezentacije apstraktnih imenica. Stoga se u literaturi smatra kako navedena dvostrukost olakšava i ubrzava procesiranje konkretnih riječi, dok postojanje samo jednog puta usporava usporava i otežava procesiranje apstraktnih riječi. Cilj je ove rasprave istražiti postoji li statistički značajna razlika u semantičkom procesiranju visokopredočivih i niskopredočivih riječi u pacijenata s afazijom u usporedbi sa zdravim ispitanicima kojima su stimulusi prikazani u vizualnom i u auditivnom modalitetu. Istraživanje je provedeno na temelju testova specifično projektiranih za ispitivanje procesiranja leksičkoga obilježja predočivosti. Riječ je o testovima iz baterije PALPA prilagođenima za hrvatski jezik (testovi procjene sinonima u auditivnom i u pisanom modalitetu te test semantičkih asocijacija riječi). Kako bi se smanjio efekt perceptivnog oštećenja, provedena su i dva dodatna istraživanja za ispitivanje razumijevanja, i to test spajanja riječi i slike, ponovo i u govorenom i u pisanom modalitetu. U istraživanje je uključeno 60 govornika hrvatskoga jezika, 30 osoba s afazijom i isto toliko zdravih ispitanika. Tijekom istraživanja se pokazala statistički značajna razlika između eksperimentalne i kontrolne skupine. Rezultati osoba s afazijom u ispitivanju niskopredočivih riječi bili su znatno niži od rezultata kontrolne skupine. Razlike u raspoznavanju semantičkih odnosa između niskopredočivih riječi osoba s afazijom potvrđuju postojanje razlike u organizaciji puteva procesiranja niskopredočivih i visokopredočivih riječi. Dodatno se pokazalo kako osobe s afazijom, posebno Brokinom, imaju poteškoća s procesiranjem složenih psiholingvističkih zadataka i zadataka složene gramatičke i semantičke strukture.
Downloads
Референци
Bird H., Franklin, S., & Howard, D. (2001). Age of acquisition and imageability ratings for a large set of words, including verbs and function words. Behavior Research Methods, Instruments, & Computers, 33, 73–79. doi:10.3758/BF03195349
Bock, K. & Levelt, W. (1994). Language production. Grammatical encoding. In: Handbook of psycholinguistics, ed. M. A. Gernsbacher. Academic Press.
Caramelli, Nicoletta, Annalisa Setti and Donatella D. Maurizzi (2004). Concretet and Abstract Concepts in School Age Children. Psychology of Language and Communication 2004, Vol. 8, No. 2, 19-34.
Coltheart, M. (1981). The MRC psycholinguistic database. Quarterly Journal of Experimental Psychology, 33, 497–505. doi:10.1080/ 14640748108400805
Cortese, M. J. & Fugett, A. (2004). Imageability ratings for 3,000 monosyllabic words. Behavior Research Methods, Instruments, & Computers, 36, 384–387. doi:10.3758/BF03195585
Dellantonio, Sara, Claudio Mulatti, Luigi Pastore and Remo Job (2014). Measuring inconsistencies can lead you forward: Imageability and the x-ception theory. Frontiers in Psychology, July 2014, Vol 5, Article 708, 1-9. doi: 10.3389/fpsyg.2014.00708.
Della Rosa, P. A., Catricalà, E., Vigliocco, G., & Cappa, S. F. (2010). Beyond the abstract–concrete dichotomy:Mode of acquisition, concreteness, imageability, familiarity, age of acquisition, context availability, and abstractness norms for a set of 417 Italian words. Behavior Research Methods, 42, 1042–1048. doi:10.3758/BRM. 42.4.1042
Desrochers, A. & Thompson, G. L. (2009). Subjective frequency and imageability ratings for 3,600 French nouns. Behavior Research Methods, 41, 546–557. doi:10.3758/BRM.41.2.546
Erdeljac, Vlasta, Sekulić Sović, Martina, Willer-Gold, Jana, Biočina, Zdravka, Čolović, Nina, Dragojević, Ema, Feldman, Eva, Jelovac, Tara, Masnikosa, Irina, Rosandić, Dorotea (2014). Leksičko obilježje predočivosti u mentalnom leksikonu osoba s afazijom, Govor: časopis za fonetiku, 31, 1; 29-47
Frattali, C. M., Thompson C. M., Holland A. L., Wohl C. B., Ferketic M. M. (1995). The FACS of life ASHA facs - a functional outcome measure for adults. ASHA 37(4): 40-46.
Gerber, S. and Gurland, G. B. (1989). Applied Pragmatics in the Assessment of Aphasia. Seminars in Speech and Language. Issue 4. doi: 10.1055/s-00000076.
Goldstein, Gerald and Beers, Sue R. (eds). (2003). Comprehensive Handbook of Psychological Assessment, Intellectual and Neuropsychological Assessment. Wiley
Goodglass, Harold & Wingfield, Arthur (1997). Neuroanatomical and Cognitive Correlates. A volume in Foundations of Neuropsychology. Elsevier.
Gvion, A. & N. Friedmann (2013). A selective deficit in imageable concepts: a window to the organization of the conceptual system; Frontiers in human neuroscience; 7; 1-13.
Jackendoff, Ray (1972). Semantic Interpretation in Generative Grammar. Cambridge, MA: MIT Press.
Kay, J. et al. (1992). Psycholinguistic Assessment of Language Processing in Aphasia (PALPA). London: Lawrence Erlbaum Associates.
Kay et al. (1996). Psycholinguistic assessments of language processing in Aphasia (PALPA): An introduction. Aphasiology 10(2):159-180
Lesser, Rut and Milroy, Lesley (1993). Linguistics and Aphasia: Psycholinguistic and Pragmatic Aspects of Intervention. Routledge.
Libben, Gary (2008). Disorders of lexis. in: Stemmer, Brigitte and Harry A. Whitacker (eds.) Handbook of the neuroscience of language. 147-154.
Lind, M., H. G., Hansen, P., Holm, E.,&Mevik, B.-H. (2015). Norwegian words: A lexical database for clinicians and researchers. Clinical Linguistics and Phonetics, 29, 276–290.
Nickels, Lindsay and Howard, David (1995). Aphasic Naming - What Matters. Neuropsychologia 33(10):1281-1303.
Noordzij M., Tripepi G., Dekker, F. W., Zoccali, C., Tanck, M. W., Jager, K. J. (2010). Sample size calculations: basic principles and common pitfalls. Nephrol Dial Transplant 25(10):3461-2.
Paivio, A., Yuille, J. C.,& Madigan, S. A. (1968). Concreteness, imagery, and meaningfulness values for 925 nouns. Journal of Experimental Psychology, 76 (1, Pt. 2), 1–25. doi:10.1037/h0025327
Paivio, Allan (1971). Imagery and Language, in: Imagery: Current Cognitive Approaches, ed. Sydney Joelson Segal, Academic Press. 9-35.
Paivio, Allan (1986, 1990, 1991). Mental representations: A dual coding approach. New York: Oxford University Press.
Paivio, Allan (2010). Dual coding theory and the mental lexicon, The Mental Lexicon; 5 (2); 205–230.
Peti-Stantić, Anita; Erdeljac, Vlasta; Willer-Gold, Jana (2014). Imagebility Asymetry in Mental Lexicon of Croatian Aphasics and Healthy Speakers, The ninth international conference on the mental lexicon, poster presentation at Brock University, MacMaster University.
Peti-Stantić, Anita, Erdeljac, Vlasta, Willer Gold, Jana (2015). Complexity matters: semantic availability of Croatian Broca’s aphasics. Psycho- and neurolinguistic approaches to the grammar- lexicon distinction, Copenhagen, Danska (conference presentation) http://bib.irb.hr/datoteka/817375.PETI-STANTIC_et_al._COMPLEXITY_MATTERS_COPENHAGEN_2015.pdf
Plaut, D. C. and Shallice, T. (1991). Preservative and semantic influences on visual object naming errors in optic aphasia: A connectionist account. Journal of Cognitive Neuroscience, 5, 89–117.
Rofes, A., deAguiar V., & Miceli G. (2015). A minimal standardization setting for language mapping tests: An Italian example. Neurological Sciences, 36, 1113–1119.
Rofes, Adrià, Lilla Zakariás, Klaudia Ceder, Marianne Lind, Monica Blom Johansson, Vânia de Aguiar, Jovana Bjekić, Valantis Fyndanis, Anna Gavarró, Hanne Gram Simonsen, Carlos Hernández Sacristán, Maria Kambanaros, Jelena Kuvač Kraljević, Silvia Martínez-Ferreiro, İlknur Mavis, Carolina Méndez Orellana, Ingrid Sör, Ágnes Lukács, Müge Tunçer, Jasmina Vuksanović, Amaia Munarriz Ibarrola, Marie Pourquie, Spyridoula Varlokosta, David Howard (2017). Imageability ratings across languages, Behavior Research Methods, Springer Verlag, 1-11. doi: 10.3758/s13428-017-0936-0
Sabsevitz, D. S. et al. (2005). Modulation of semantic system by word imageability; NeuroImage; 27; 188–200.
Simonsen, H. G., Lind, M., Hansen, P., Holm, E.,& Mevik, B.-H. (2013). Imageability of Norwegian nouns, verbs and adjectives in a crosslinguistic perspective. Clinical Linguistics & Phonetics, 27, 435–446. doi:10.3109/02699206.2012.752527
Schock, J., Cortese, M. J., & Khanna, M. M. (2012). Imageability estimates for 3,000 disyllabic words. Behavior Research Methods, 44, 374–379. doi:10.3758/s13428-011-0162-0
Snedeker, Jesse (2009). Word Learning. in Encyclopedia of Neuroscience. ed. Larry R. Squire, Amsterdam: Elsevier, 503-508.
Stemmer, Brigitte and Harry A. Whitaker (eds.) (2008). Handbook of the Neuroscience of Language. Elsevier.
Wertz, Robert T. (1996). Aphasia in acute stroke: Incidence, determinants, and recovery, Annals of Neurology, 129-130. doi: 10.1002/ana.410400125
Seyhan, Azade. 2001. Writing Outside the Nation. Princeton, Oxford: Princeton University Press.
Авторите во списанието претставуваат оригинални дела врз основа на резултатите од сопственото истражување. Лицата кои дале значителен придонес во трудот се наведуваат како коавтори. Заедно со статијата, авторите (и коавторите, доколку ги има) треба да достават пополнет образец за пријава на трудот (Paper Submission Form), со кој се потврдува согласноста на авторот за објавување на трудот.
Списанието прифаќа научни трудови кои претходно не биле објавени. Не се прифаќаат трудови кои во голема мера ги повторуваат претходно објавените трудови на авторите. Повторувањето подразбира и компилација – текст составен од фрагменти од објавена монографија или голем број на претходно објавени статии. Плагијатот не е дозволен, како и прекумерното цитирање на туѓи трудови (една третина или повеќе од целиот труд). Сите цитати, цитирани извадоци и материјали мора да имаат цитирани автори и извори. Ако уделот на туѓиот труд е преголем, се препорачува да се скратат цитатите и да се зголеми обемот на оригиналниот текст.
Авторот треба да ги има сите потребни дозволи за користење на позајмените материјали и материјалите на други автори што ги користи во својот труд (илустрации и слично). Авторот гарантира дека статијата не содржи информации што не подлежат на објавување во отворен печат, вклучувајќи ги и оние што содржат или претставуваат доверливи информации.
Во списокот на литературата се вклучени само делата цитирани во трудот, како и линковите за страниците и изворите од кои е цитирано доколку станува збор за извори од интернет. На авторот му се препорачува да ги наведе во текстот изворите на финансиска поддршка на спроведените истражувања и стипендиите, доколку ги имало. Исто така, може да се изрази благодарност и до колегите кои придонеле или помогнале околу работата на текстот, а кои не се коавтори.
Со доставувањето на ракописот и образецот на апликација до редакцијата, авторот официјално се согласува со објавувањето на неговиот труд во „Филолошки студии“. Авторите се носители на авторски права и ги задржуваат сите права за објавување и користење на статијата. Авторите имаат право да ја повлечат статијата во кое било време до моментот на објавување на сајтот, со тоа што претходно за тоа, по писмен пат, треба да ја известат редакцијата на списанието.
Статиите се објавуваат бесплатно. Содржината е достапна под лиценцијата Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivative Works 3.0 Unported License.
Издавачка Етика
Редакција
Сите трудови доставени до Редакцијата ги читаат прво нејзините членови и соработници за да се утврди дали се однесуваат тие на релевантната проблематика и дали одговараат на форматот на списанието. Редакцијата на „Филолошки студии“ гарантира дека разгледувањето на доставените трудови и нивните рецензии не зависат од: комерцијални интереси, пол, националност, верски убедувања, политички ставови и други фактори. Единствениот критериум при изборот е академското ниво на трудот.
Во зависност од рецензијата, статијата може веднаш да се прати за објавување, да биде отфрлена или испратена до авторот за измена и за доработка. Во случај на несогласување со забелешките на рецензентот, авторот има право да ги оправда своите ставови. Доколку од рецензентите се добиени контрадикторни мислења, текстот се упатува на трет рецензент или конечната одлука се заснова на гласање на членовите на Редакцијата, по одделното разгледување.
Рецензенти
Статиите испратени до Редакцијата минуваат процес на двојно анонимно рецензирање. Имињата на рецензентите не треба да му бидат познати на авторот на статијата и обратно. Рокот за рецензирање е три-четири седмици. Рецензентите можат да бидат членови на Редакцијата и автори на списанието што објавувале претходно во него. Онаму каде што е неопходно, за рецензенти се назначуваат специјалисти од други: организации, градови и земји.
Рецензентите треба да бидат специјалисти за предметно-тематската област на која се однесува статијата. Редакцијата треба да спречи каков било судир на интереси во врска со дадениот научен труд и со неговиот автор.
Рецензентот е должен да им обрне внимание на членовите на Редакцијата за секоја суштинска сличност или поистоветување меѓу ракописот што се рецензира и која било друга публикација што му е позната. Рецензентот, исто така, е должен да го држи во тајност трудот што му е доверен, да не го пренесува на трети лица ракописот што му е доверен нему за рецензија и пред објавувањето на публикацијата да не ги објавува информациите содржани во него.
Рецензентите треба да дадат објективна, непристрасна и аргументирана процена на трудот. Забелешките треба да бидат формулирани коректно, така што оценувањето на трудот се однесува само на текстот на статијата и на неговата содржина. Рецензијата треба да биде напишана добронамерно, а наведените забелешки имаат за цел да им помогнат на авторите да ги коригираат утврдените недостатоци и да ја подобрат статијата пред да биде објавена таа на веб-страницата на издавачот и пред да биде достапна за пошироката публика.
